Wolontariat

Zgodnie z definicją wolontariat należy rozumieć jako dobrowolną, bezpłatną, świadomą pracę na rzecz innych osób lub całego społeczeństwa, wykraczającą poza związki rodzinno-koleżeńskie. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. 2003 nr 96 poz. 873) wprowadziła definicję wolontariusza.
Art. 2 pkt. 3 definiuje wolontariusza jako osobę fizyczną, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie. Ustawa wprowadziła ponadto możliwość angażowania wolontariuszy w instytucjach publicznych, przede wszystkim w organach administracji rządowej i samorządowej.

Wolontariuszem może być każdy. Mogą to być osoby zarówno pełnoletnie jak i niepełnoletnie, cudzoziemcy przebywający na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, a także osoby bezrobotne.

1. Osoby niepełnoletnie – mogą być wolontariuszami pod warunkiem, że otrzymają pisemną zgodę od rodziców lub opiekunów prawnych.
2. Cudzoziemcy – świadczenie wolontariusza nie jest traktowane jak świadczenie pracy, więc cudzoziemcy legalnie przebywający w Polsce nie muszą uzyskiwać pozwolenia na pracę, aby zostać wolontariuszem.
3. Osoby bezrobotne – bycie wolontariuszem nie powoduje utraty statusu bezrobotnego i nie odbiera praw do pobierania świadczeń.

Świadczenie wolontariusza nie wpływa na jego przyszłe uprawnienia pracownicze zawarte w kodeksie pracy dotyczące między innymi: urlopu wypoczynkowego lub stażu pracy.

Ze świadczeń wolontariuszy korzystać mogą:

• organizacje pozarządowe;
• osoby prawne i jednostki organizacyjne Kościoła katolickiego i innych kościołów lub związków wyznaniowych;
• stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego;
• administracja publiczna;
• jednostki organizacyjne podległe organom administracji publicznej lub nadzorowane przez te organy:
  • szkoły i inne placówki oświatowe;
  • instytucje kultury;
  • jednostki organizacyjne pomocy społecznej;
  • zakłady opieki zdrowotnej.
• spółdzielnie socjalne;
• spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami, które:
  • nie działają w celu osiągnięcia zysku;
  • przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych;
  • nie przeznaczają zysku do podziału pomiędzy swoich członków, akcjonariuszy, udziałowców i pracowników.

Uprawnione podmioty mogą korzystać ze świadczeń wolontariuszy z wyłączeniem prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Mogą angażować wolontariuszy jedynie przy swojej działalności statutowej, szczególnie w sferze pożytku publicznego – art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Wyjątek stanowią podmioty lecznicze w zakresie wykonywanej przez nie działalności leczniczej, która może być tylko działalnością gospodarczą.

Zgodnie z prawem wolontariusz wykonuje świadczenie na rzecz uprawnionego podmiotu na podstawie umowy cywilno prawnej zwanej porozumieniem. Zakres, sposób i czas wykonywania świadczenia ustalany jest wspólnie przez obie strony.

Jeśli porozumienie między stronami będzie zawierane na okres dłuższy niż 30 dni, powinno zostać sporządzone na piśmie, jeśli na okres krótszy niż 30 dni, porozumienie zawierane jest w formie ustnej lub pisemnej.

Wolontariusz ma prawo zażądać, aby porumienienie takie zostało zawarte na piśmie.

Obowiązki korzystającego:

Podmiot, na rzecz którego wolontariusze wykonują świadczenia, w ustawie nazywany jest „korzystającym”. Korzystający ma obowiązek:

• poinformować wolontariusza o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach, a także udostępnić mu dostęp do tych informacji;
• potwierdzić treści zawartego ustnie porozumienia na piśmie – na żądanie wolontariusza;
• wydać pisemne zaświadczenie o wykonywanych przez wolontariusza świadczeniach na rzecz korzystającego;
• zapewnić wolontariuszowi bezpieczne i higieniczne warunki do wykonywania powierzonego mu zadania;
• poinformować wolontariusza o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanego z wykonywanymi świadczeniami;
• pokryć, na zasadach dotyczących pracowników, koszty podróżny służbowych i diet – z tego obowiązku wolontariusz może zwolnić korzystającego wyłącznie w formie pisemnej.

Korzystający może:

• na prośbę wolontariusza, wydać opinię pisemną na temat świadczeń przez niego wykonywanych;
• pokryć, na zasadach dotyczących pracowników, inne niezbędne koszty ponoszone przez wolontariusza, w tym koszty szkoleń – związane z wykonywaniem świadczeń na rzecz korzystającego.

Obowiązki wolontariusza:

• musi posiadać kwalifikacje i spełniać wymagania odpowiednie do rodzaju i zakresu wykonywanych świadczeń;
• wykonywać świadczenia zgodnie z zawartym porozumieniem;
• dbać o powierzony mu majątek.

Wolontariusz ma prawo:

• zawrzeć porozumienie o współpracy, które będzie zawierało:
  • zakres obowiązków;
  • okres trwania porozumienia;
  • możliwość i sposób jego rozwiązania;
  • inne ważne kwestie.
• otrzymać pisemne zaświadczenie o odbywanym wolontariacie;
• do ubezpieczenia od nieszczęśliwych wypadków (ustawa wskazuje, że w przypadku wolontariatu wykonywanego przez okres nie dłuższy niż 30 dni, wolontariusz musi zostać ubezpieczony od następstw nieszczęśliwych wypadków przez podmiot, na rzecz którego działa);
• uzyskać informacje o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa wynikających z wykonywanych świadczeń;
• otrzymać odpowiednie środki ochrony indywidualnej niezbędne do wykonywania zleconych czynności;
• do zwrotu poniesionych kosztów podróży służbowych oraz diet – wolontariusz może zwolnić korzystającego z tego obowiązku, ale tylko w formie pisemnej.

Przydatne linki:

• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
• Ogólnopolska Sieć Centrów Wolontariatu
• Poradnik NGO